Kresy. Zamki i Fortalicje

Wojny, jakie w XVII w. toczyła Rzeczpospolita (z Moskwą, Kozakami, Szwedami, a zwłaszcza z Turkami Tatarami), sprawiły, że w polskiej kulturze ukształtował się wzorzec pozytywnego bohatera, rycerza-Sarmaty. Miarą jego wartości był patriotyzm, przywiązanie do rodzimej tradycji, religii i wolności republikańskiej oraz odwaga i rycerski honor, a nawet gotowość do poświęcenia życia v obronie ojczyzny. Były to cechy bohatera idealnego, normalnym życiu rzadko osiągalne. Ci, którym się to udawało, budzili powszechny podziw. Już pod koniec W I w. Mikołaj Sęp Szarzyński, wskazał na takich właśnie bohaterów w Pieśni o Fridruszu, który pod Sokalem zabit od Tatarów Roku Pańskiego 1519 oraz w Pieśni o Strusie, który zabit na Rasiawicy od Tatarów Roku Pańskiego 1571. Fridrusza (Fryderyka Herburta) jako bohaterskiego obrońcę ojczyzny sławił też Stanisław Żółkiewski w Pobudce do cnoty. Zresztą i o samym autorze – jednym z najwybitniejszych wodzów epoki staropolskiej – pisano: „w nim jednym mieściłyły się wszystkie zalety, jakie starożytnym Sarmatom przypisywał Wergiliusz”. Żółkiewski poległ wraz z synem pod Cecorą w walce z Wołochami.